De moeizame markt van kunststofrecycling

03-01-2008 De moeizame markt van kunststofrecycling Nederland start met gescheiden inzameling van kunststof. Onzeker blijft de organisatie van de inzameling, de waarde van het product en dus de uiteindelijke bijdrage van de consument. Voorwaarde is een groot, stabiel en zuiver volume. Maar de recyclingmarkt van PET, een van de belangrijkste stromen, is zelf nog lang niet stabiel. In België is de blauwe PMD-zak voor plastic, metaal en drankenkartons inmiddels een vertrouwd beeld in de straat geworden. Hoewel binnenkort de burger al het kunststof kan scheiden, ligt de nadruk toch vooral op de flessen en flacons. De twintig inzamelproeven die als eerder van start gingen concentreerden zich dan ook daarop. Er staan ook proeven op stapel voor het inzamelen van al het kunststof uit huishoudens, maar ook daar zal het accent op de fles en de flacon liggen, oftewel op PET en HDPE. De reden is simpel. Bij recycling gaat het om volumes en zuiverheid. Van PET en HDPE is een redelijk volume te verkrijgen zonder veel vervuiling. Maar voor PET speelt ook het klimaat een rol. PET levert in haar hele levenscyclus een veel grotere bijdrage aan CO2-emissie dan andere kunststoffen. Een kilo PET geeft 5,6 kilo CO2 van wieg (productie) tot graf (verbranding in AVI), PE daarentegen 2,6 kilo. Bovendien is de prijs van 'nieuw' PET (virgin) flink hoger dan van een vergelijkbare kwaliteit gerecycled PET (RPET). Kortom, een zeer zonnige toekomst lijkt in het verschiet. Toch is het niet zo eenvoudig, leren de ervaringen uit het buitenland die een flinke kennisvoorsprong op ons hebben. België: Fost Plus België heeft al veel langer een systeem van gescheiden inzameling voor verpakkingen. Voor consumentenverpakkingen verzorgt Fost Plus al dertien jaar de uitvoering namens het bedrijfsleven. Daarvoor heeft de organisatie contracten afgesloten met de gemeenten. Deze zorgen voor de inzameling en krijgen daarvoor een vergoeding. Alle plastic flessen en flacons, metalen verpakkingen en drankkartons (PMD) worden in één transparante blauwe zak ingezameld. De meeste gemeenten zamelen de PMD-zak eens in de twee weken huis aan huis in, vaak aangevuld met een brengmogelijkheid bij milieustraten. Vervolgens gaan de PMD-zakken naar een sorteercentrum waar de PET- en HDPE-flacons, staal, aluminium en drankkartons van elkaar worden gescheiden. In het sorteerbedrijf worden de flessen samengeperst tot balen en vervolgens getransporteerd naar de recycler die het materiaal omzet in een verwerkbare secundaire grondstof: de flake. Flakes zijn schilfers van PET die aan nauw omschreven kwaliteitseisen voldoen en op die manier verhandeld kunnen worden op de wereldmarkt. Veel recyclers gaan verder tot granulaat of zelfs een eindproduct zoals vezels en folie.Ruim 90 procent van de Belgen doet mee met de blauwe zak, wat leidt tot ruim 15 kilo PMD per inwoner. Hiervan is 15 procent residu, 42 kunststof, 11 procent drankkartons en 30 procent metaal. De kosten voor de inzameling zijn redelijk stabiel rond 185 euro per ton. De kosten voor sortering van PMD kennen echter een dalende trend. Betaalde Fost Plus in 2001 nog 204 euro per ton, in 2006 was dat nog maar 181 euro. In 2006 betaalde iedere Belg 5,34 euro voor inzameling en sortering van de PMD-fractie. Zuiverheid en kleur De Belg stopt dus jaarlijks zo'n 6,5 kilo kunststof in de PMD-zak. Hiervan is 75 procent PET-flessen en 25 procent HDPE-flacons. Beide fracties worden in het sorteercentrum van elkaar gescheiden en op transport gesteld. Ze hebben dan een positieve waarde. Voor PET kreeg Fost Plus in 2006 gemiddeld 265,71 euro per ton betaald, voor HDPE 192,76 euro per ton (prijzen vanaf sorteercentrum). Voor beide fracties geldt dat de prijzen de afgelopen jaren flink gestegen zijn, maar wel een sterk grillig verloop kennen. De prijs voor HDPE bevindt zich nu bijvoorbeeld op een niveau van 300 euro. De waarde van PET wordt voor een belangrijk deel bepaald door de zuiverheid en de kleur. Daalde de prijs voor gemengd gekleurd PET in 2006 flink, voor de blauwe en groene fractie bleef deze stabiel. Een andere belangrijke factor is de betrouwbaarheid. Alleen een continue homogene stroom van goede kwaliteit garandeert een duurzame afzetmarkt. Vandaar dat Fost Plus zich sterk richt op het borgen van het kwaliteitsniveau, ook omdat de uitvoering altijd bij derden ligt. Gemeenten worden aangespoord het PMD zo zuiver mogelijk aan te leveren. In de praktijk zijn de verschillen tussen gemeenten groot: van 5 tot 22 procent residu. Vervolgens zijn de vijftien sorteercentra waar Fost Plus contracten mee heeft essentieel om het PMD te scheiden in zeven fracties, waarvan drie gekleurde (ondoorzichtig, blauw en groen) PET. Verantwoordelijk voor de hele keten Fost Plus voelt zich verantwoordelijk voor de gehele keten, van inzameling tot het moment waarop schone flakes op de markt komen. De organisatie controleert voortdurend of de bedrijven en organisaties die de uitvoering van Fost Plus verzorgen zich aan de afspraken houden. Men controleert bijvoorbeeld ook of het ingezamelde PET uiteindelijk ook als flakes wordt verkocht. Daarom krijgen de recyclebedrijven bezoek van een onafhankelijke accountant die onder andere de boekhouding controleert op de daadwerkelijke verkoop van de flakes, op vergunningen en massabalansen. Flakes, de geschredderde en gewassen PET-flessen, zijn een gewild product voor vooral de textiele vezelproductie. Fost Plus laat het ingezamelde PET op dit moment alleen door Europese recyclingbedrijven verwerken, onder andere omdat men wil bouwen aan een stabiele afzetstructuur die er nu en in de toekomst voor zorgt dat het ingezamelde PET ook verwerkt wordt. Er is meer dan voldoende verwerkingscapaciteit in Europa aanwezig om de 900 kton aan kunststof die vrijkomt te verwerken. Toch worden de PET-balen nog volop geëxporteerd. Want de markt voor PET-flakes is internationaal, en vooral Azië is een afzetgebied. De prijs ligt in Azië hoger en men is minder kritisch op de kwaliteit. De vraag naar PET in China is bijvoorbeeld enorm, maar de continuïteit van die vraag en de betrouwbaarheid van de afnemers vindt Fost Plus vooralsnog nog gering. Zo'n 60 procent van de Europese PET-flakes wordt omgezet in textielvezel. Deze vinden hun toepassing als 'wovens' in de auto-industrie en de bekende fleece truien, maar ook als non-wovens in filters en vulmateriaal in jassen. De Europese polyestervezelindustrie ondervindt echter moordende concurrentie uit Azië. De fabrikanten van meer gespecialiseerde producten als bindstrips en folie hebben het wat beter. Fles-tot-flesrecycling komt in Europa langzaam van de grond. De afzetmarkt is vanzelfsprekend aanzienlijk. De belangrijkste struikelblokken zijn wetgeving én acceptatie. Enkele EU-lidstaten, zoals Italië, staan het gebruik van RPET niet toe voor voedingsmiddelen omdat daardoor schadelijke stoffen naar het voedsel zouden kunnen migreren. In Frankrijk, Duitsland en Nederland is het toegestaan met FDA-goedkeuring. Europa werkt aan een richtlijn die de toepassing binnen de EU moet harmoniseren. Anderzijds staan afnemers nog niet te springen om hun voedingsmiddelen te verpakken in RPET. Volgens sommigen zal dat veranderen als de prijs van virgin PET blijft stijgen, volgens anderen blijft het risico op besmetting daarvoor te groot. De economie van recyclen Recycling kent naast milieu vooral economische overwegingen. Voor kunststof is volume daarbij essentieel. Er zijn tal van verschillende kunststoffen, maar weinig komen met een volume op de markt dat voldoende is om een inzamelsysteem op te zetten. Fost Plus scheidt alleen PET en HDPE, en dat is ongeveer eenderde van de 180 kton kunststof verpakkingen die jaarlijks in België bij het afval terechtkomt. De vele andere kunststofverpakkingen hebben een te gering volume om een kwalitatief betrouwbaar en hoogwaardig verwerkingssysteem voor op te zetten. Inzamelen en sorteren van PET kost Fost Plus nu dus ongeveer 360 euro per ton. De recycler geeft voor de op kleur geselecteerde balen zo'n 260 euro per ton, maar haalt de balen dan wel op vanaf het sorteercentrum. De prijs die de recycler betaalt voor het transport is afhankelijk van de afstand maar bedraagt voor de Fost Plus stromen zo'n 30 tot 100 euro per ton. Want België heeft zelf geen recyclingcapaciteit, en daarom worden de PET-balen geëxporteerd naar Duitsland, Nederland, Frankrijk en zelfs Italië. De prijzen van Fost Plus komen via een tender tot stand. Omdat de prijzen in de markt sterk schommelen is het aanbestedingsmoment sterk bepalend voor de prijs. Zo brengen de Nederlandse statiegeldflessen nu meer op: 400 euro per ton. Deze zijn wel iets zuiverder dan het transparante PET van Fost Plus. De productie van RPET-flakes kost ongeveer 250 euro per ton. De totale kosten voor de productie van RPET-flakes, afhankelijk van de kwaliteit en transport, zijn 600 tot 700 euro per ton. Om van de flakes mooi granulaat te maken kost ongeveer 100 tot 250 euro per ton, afhankelijk van de eindkwaliteit. RPET-granulaat van goede kwaliteit doet op de markt nu ongeveer 1000 euro per ton, waarmee de recycler dus een productiemarge heeft van 50 tot 100 euro per ton. Fost Plus zit met 260 euro per ton (af sorteercentrum) dus laag in de markt. Het is aannemelijk dat ze de komende tijd structureel meer gaat krijgen. De prijs van virgin PET-granulaat voor flessen stijgen flink, mede door de olieprijs. Inmiddels doen deze zo'n 1400 euro per ton en dat is 8 procent meer dan begin dit jaar. RPET-granulaat volgt die prijsstijging, maar met enige vertraging. Een goede kwaliteit brengt nu ongeveer 1000 euro per ton op; dat is dus een stijging van ruim 5 procent sinds begin dit jaar. Maar helaas voor Fost Plus is de prijs naar balen met post-consumer PET-flessen nog meer gedempt. Dat betekent dat Fost Plus nu ongeveer 290 euro per ton krijgt. De Belg blijft dus de komende tijd nog zo'n 5 euro per jaar aan de recycling bijdragen. Voor de Nederlander zal dat zeker niet minder zijn. gepubliceerd: september 2007 (nummer 7) categorie: verpakkingen & zwerfafval auteur: Friso Noordhoek